Schaapskudde essentieel bij natuurbeheer

Natuurbeheer door boeren mist elk effect, schrijft Trouw (dinsdag). Dat klopt in ieder geval niet voor het grootste deel van het open cultuurlandschap in Europa met veel extensieve veehouderij en schaapskudden. Zeker nu de geldkraan daarvoor dichtgaat wordt het hoog tijd voor gezamenlijke acties van landbouw- en natuurorganisaties in Europa.

Door Herbert Diemont, Bart Boers en Martin Woestenburg, gepubliceerd in Trouw 15 september 2011

In Europa is alleen al 70 procent van de plantensoorten afhankelijk van het beheer van de extensieve vormen van veehouderij. Deze zijn in Nederland alleen nog te vinden in onze natuurgebieden waar boeren voor het gebruik van die graslanden pacht betalen aan natuurorganisaties. Er is ook een dertigtal schaapskudden actief. De natuurorganisaties betalen een deel daarvan van de pacht die zij ontvangen. Door de begrazing van heideterreinen en graslanden kan ook Nederland voldoen aan internationale verdragen over het in stand houden van de biodiversiteit in open landschappen en zeldzame huisdierrassen die er grazen.

Er is werk aan de winkel. Als we niets doen zullen de natuurorganisaties de pachtinkomsten gaan missen door de verandering van het gemeenschappelijk landbouwbeleid (GLB) van de Europese Unie in 2013. En dat komt dan bovenop de al bekende bezuinigingen.

Overigens kun je je afvragen waarom die schaapskudden betaald moeten worden voor hun diensten, terwijl de bekende Texelaars toch jaarlijks voor een export van meer dan een half miljard euro zorgen aan uitstekend lamsvlees. Maar schaapskudden werken met andere schapen, die goed moeten kunnen lopen en genoegen nemen met minder voedzaam gras en heide. Dat gaat ten koste van de hoeveelheid vlees op de botten en dus ook het inkomen voor de herder.

Er is alle reden om het beheer van open landschappen gekoppeld aan het extensief produceren van melk en vlees te vergoeden. Deze gebieden zijn cultuurhistorisch belangrijk, recreatief zeer aantrekkelijk, en rijk aan biodiversiteit. De veehouder of herder moet dus betaald worden voor het in stand houden van biodiversiteit en landschap. Daarnaast zijn er betalingen mogelijk omdat zo de drinkwatervoorziening van steden als Lissabon en Belfast wordt zeker gesteld, of omdat het beheerde open landschap als buffer kan dienen bij hoogwater.

Nu dankzij de klimaatverandering de voedselzekerheid ook in Europa weer een kwestie is geworden, is er alle reden om de vaak wat verengde doelstellingen van zowel landbouw als van natuurbeheer te verruimen. Dat kan, door boeren en natuurorganisaties te koppelen in daarvoor geschikte natuur- en landbouwgebieden. Daardoor kunnen de kosten dalen en de opbrengsten stijgen. Zo wordt momenteel op verzoek van een aantal schaapsherders, slagers en restaurants onderzoek gedaan naar de mogelijkheden daarvoor in een project met de veelzeggende titel ‘Daarom eten we schaap’.

De problemen die schaapsherders in Nederland nu hebben, zijn overal in Europa terug te zien in de extensieve veehouderij. Natuurbeheer blijft geld kosten, maar er dreigt alleen al in Nederland een gat van miljoenen euro’s voor de natuurorganisaties door herijking van het GLB. Door actie te voeren kan de GLB-herziening in plaats van een probleem een enorme kans worden voor een verduurzaming van zowel landbouw als natuurbeheer in Europa. Vlees uit het open landschap, natuurlijker bestaat er niet.