Van 1 maart 2011 tot 1 maart 2014 heeft praktijknetwerk Daarom eten we schaap met financiering van het Ministerie van Economische Zaken en de Europese Unie gewerkt aan onderzoek, onderwijs, ondernemen en schapenvlees.

Mensen opnieuw verbinden

Dit is waar ‘Daarom eten we schaap’ begint, in het omkeren van de praktijk. Het doel is om mensen opnieuw te verbinden met de natuur – en landschapsbeheer van schapenhouders, en met het vlees dat voorkomt uit deze praktijk. Het schapenvlees en lamsvlees van de schapen die heidevelden en graslanden begrazen, kan een marketinginstrument vormen voor de combinatie van alle diensten die schaapherders en hun kuddes leveren. Deze diensten zijn natuur- en landschapsbeheer voor onderhoud  van biodiversiteit en cultuurlandschappen, het aanbieden van recreatieve diensten en natuur- en milieueducatie, het bewaren van regionale cultuurhistorie, het voorzien  in een extensieve en duurzame landbouwproductie, het levend houden  van traditionele ambachten als scheperen of het aansturen van herdershonden, het bewaren en ontwikkelen van agrobiodiversiteit door het in situ fokken van traditionele schapenrassen en herdershonden, en als gevolg daarvan het bewaren en ontwikkelen van regionaal en traditioneel voedsel en streekproducten. Zodoende combineren de schaapherders en hun kuddes economische, culturele en ecologische waarden.

Het is geen toeval dat het praktijknetwerk ‘Daarom eten we schaap’ heet, omdat het doel van het netwerk is om natuurbeheer en landbouwproductie opnieuw aan elkaar te verbinden. Echter we concentreren ons ook op het eten van schapenvlees, omdat eten, mensen verbindt en met elkaar samenbrengt. Een maaltijd is een sociale bijeenkomst waarbij mensen voedsel als alibi gebruiken  om te praten over hun leven en de samenleving en , waarom niet, over het belangrijke werk dat schaapskuddes uitvoeren. ‘The proof of the pudding is in the eating’, zoals de Engelsen zeggen. Dat is waarom het praktijknetwerk proeverijen met schapenvlees organiseert, waarom we samenwerken met scholen en onderwijsinstellingen om begrazing te promoten als integrale en holistische oplossing voor natuur- en landschapsbeheer. Waarom we wetenschappelijk  onderzoek organiseren naar de economie en ecologie van begrazing als een vorm van natuur- en landschapsbeheer, en waarom we nieuwe financieringsmogelijkheden  zoeken uit nationale en internationale Europese bronnen voor schaapkuddes die natuur en landschap begrazen.

Het belang van schaapsherders

De geschiedenis van de schaapsherder laat zien  hoe een oud agrarisch beroep zich vernieuwd door landbouw te integreren met natuurbeheer, gebruikmakend  van traditionele dubbeldoeldieren en multifunctionele werkwijze van de pastorale boer voor de huidige markt voor agrarische producten en maatschappelijke diensten. Moderne begrazingsbedrijven kunnen een vitale rol spelen in de balans tussen globalisering en regionalisering. Het is precies het bubbeldoelaspect van de schapenherders en begrazingsbedrijven  dat ze interessant en belangrijk maken in de huidige discussie rondom natuurbeheer en de ontwikkeling van een duurzame landbouw. Het mes snijdt aan beide kanten: via natuurbeheer produceren  schapen diervriendelijk vlees, goed voor milieu, goed voor agrobiodiversiteit, terwijl cultuurlandschappen met al hun recreatieve en cultuurhistorische waarden worden beheerd.

Begrazing wordt interessanter als we het in het groter perspectief van Europa plaatsen. Want als we het Europese probleem van de achteruitgang van veel open landschap combineren met het Europese doel om een duurzame landbouw te ontwikkelen, dan passen de begrazingsbedrijven met hun integratie van ecologie en landbouw daar perfect tussen. Begrazing kan een beheersoplossing zijn voor verschillende typen open landschap: heidevelden en grasland in beschermde Natura 2000-gebieden. Alleen al in Nederland schatten onderzoekers dat een totale oppervlakte van 200.000 hectare van deze types open landschap beschikbaar is. De marginalisatie van de voormalige landbouwgrond  die niet langer geschikt is voor grootschalige productie is overal in Europa zichtbaar, en begint zelfs duidelijk te worden in dicht bevolkte landen zoals Nederland. Deze ontwikkeling zorgt voor vragen over het onderhoud en beheer van natuurgebieden en cultuurlandschappen, vanwege de achteruitgang van de regionale economie. Begrazingsbedrijven kunnen hierin een oplossing bieden  door nieuwe verbindingen te maken tussen mensen en het landschap dat voedsel levert, extensieve vleesproductie  afkomstig uit de combinatie van natuur- en landschapsbeheer.

Initiator en projectuitvoerder: Martin Woestenburg

februari 2014