Onderwijsboek schaapherder uit 1791 online

De universiteitsbibliotheek van Wageningen UR heeft het onderwijsboek Onderwys voor de schaapherders, en voor de eigenaars van schaapen uit 1791 in pdf online gezet. Het boek is oorspronkelijk geschreven door de Franse naturalist Louis Jean-Marie Daubenton, en later vertaald in het Nederlands. Volgens schaapherders is dit boek nog steeds actueel.

Daubenton was hoogleraar ‘Histoire naturelle’ bij het Collège de France, toen hij in 1779 het boek Manuel sur l’éducation des mérinos – Instructions pour les bergers schreef. Dat werd later in Nederland, onder toezicht van de Maaschappy ter Bevordering van den Landbouw, vertaald. Opvallend actueel is nu het tweede hoofdstuk, dat onder meer gaat over wolven. Verder behandelt Daubenton stapje voor stapje alle aspecten van de schapenhouderij. In vraag en antwoord beantwoord hij de meest uiteenlopende vragen over de honden, het hoeden, de hamels, de wol, enzovoorts. Sommige handelingen, zoals het scheren hieronder, worden geïllustreerd met een tekening.

Enkele citaten

“V. Waarom moet men de Schaapen alle dagen laaten weiden? A. Om dat het de natuurlyke en min kostbaare manier van voeden is, dezelven te laaten weiden, en dat men, in plaats daar van, hun, niet dan gebrekkelyk, het voeder in de ruif kan geeven. Als zy weiden, verkiezen zy hun voedsel naar hun welgevallen, en neemen het zelve, als het in den besten staat is; zy hebben altoos meer nut van ’t gras, dan van hooi en stroo. Zelfs in dien tyd, wanneer zy in ’t veld geen bekwaame weide mogten vinden, zou hun de beweeging, die zy, al gaande, doen, graagte voor het drooge voer doen verkrygen.”

“Het Wol-vee is van elkander onderscheiden door de kunne, door den ouderdom, door de hoogte van hun lighaam, en door de hoedanigheden van de wol en van ’t vleesch”

“Men geeft de honden paardenvleesch, of het geen, na het smelten, van ’t smeer overblyft. By gebrek daar van geeft men hun roggenbrood. Men moet hen nooit Schaapenvleesch laaten eeten. Indien men hen aan die spys gewendde, zouden zy ligt de Schaapen byten, om dat zy op hun bloed verlekkerd waren.”

“Indien men vette hamels wil hebben, waar van het vleesch malsch en goed van smaak is, moet men ze droog voer mesten, op den ouderdom van twee of drie jaren”

Inhoud

I Over de Schaapherders

II Over de Herders-Honden en over de Wolven

III Over de Huistvesting, de Strooying, en de Mest der Schaapen

IV Over de kennis en de keuze van ’t Wol-Vee

V Over het hoeden der Schaapen in de Weiden

VI Over verscheiden zaaken, die de Schapen tot voedsel kunnen trekken

VII Over de manier van Schaapen te voeren, hen te doen drinken, en hun zout te geeven

VIII Over het aanfokken van ’t Wol-Vee, en dezelfs verbetering

IX Over de Ooyen

X Over de Lammeren

XI Over de Hamels, en gesneden Ooyen

XII Over de Wollen

XIII Over het inhokken of perken der Schaapen

Uitreksel van een Verhandeling, over de Herkaauwing en lighaamsgesteldheid der Schaapen

Uitreksel van een Verhandeling, over het Perken van Schaapen, geduurende het geheele jaar

Uitreksel van een Verhandeling, over de Verbetering van ’t Wol-Vee

Verhandeling, over de meest noodzakelijke geneesmiddelen voor de Schaapen

Verhandelin, over den besten Leefregel voor de Schaapen

Uitreksel van een Verhandeling, over de Fransche Wol, in vergelijking met de Vreemde

XIV Verklaaring der Afbeeldingen, als mede van de Verhandelingen en Uittreksels van Verhandelingen over de Schaapen en oveer de Wollen

XV Over de manier, om in het Onderwys voor de Schaapherders de zaaken te vinden, welke zy daar in willen opzoeken