Hoe organiseer je als natuurbeheerder natuurherstel als je nadrukkelijk rekening moet houden met economische en maatschappelijke randvoorwaarden en op zoek moet naar nieuwe verdienmodellen en draagvlak voor het natuurbeheer? Dat is de centrale vraag binnen het project Economie van natuurherstel, waarvoor we een Wurks-subsidie gaan aanvragen.

Natuurbeheerders zullen in de komende decennia steeds meer te maken krijgen met economische en maatschappelijke vraagstukken. Er is minder geld voor natuurbeheer en het maatschappelijke draagvlak is niet vanzelfsprekend. Natuurorganisaties als Staatsbosbeheer en Natuurmonumenten zien dit als een van de belangrijkste uitdagingen voor de komende tijd. Staatsbosbeheer kiest een nieuwe koers onder de noemer ‘beschermen, beleven en benutten’. Natuurmonumenten formuleerde een toekomstvisie van ‘Het Nieuwe Natuurmonumenten’; dat wil onafhankelijker van de overheid opereren, spreekbuis en beweging zijn van mensen met hart voor de natuur, opkomen voor alle natuur in Nederland en met ondernemerschap zelf meer geld verdienen.

Deze nieuwe ontwikkelingen zullen nadrukkelijk aan de orde komen bij de uitvoering van de Programmatische Aanpak Stikstof (PAS), dat veel natuurbeheerders de komende decennia bezig zal houden. In de PAS wordt het ecologisch herstel van Natura 2000-gebieden nadrukkelijk gekoppeld is aan het mogelijk maken van economische ontwikkelingen. De PAS is bedoeld om bedreigde en stikstofgevoelige habitattypes in Natura 2000-gebieden te herstellen en tegelijkertijd ruimte te bieden voor nieuwe economische mogelijkheden. Voor veel Natura 2000-gebieden zijn gebiedsanalyses gemaakt, die in de komende decennia tot nieuwe natuurherstelprojecten zullen leiden waarin ecologie en economie worden gekoppeld. De PAS zal vanaf 1 januari 2014 in werking treden, als onderdeel van de Europese natuurwetgeving Natura 2000.

Natuurbeheerders zullen dus naast hun ecologische kennis en competenties ook maatschappelijke en economische kennis en competenties moeten ontwikkelen. Het gaat hierbij nadrukkelijk om een zoektocht naar meerdere inkomstenbronnen, waarbij ook aandacht is voor andere vormen van rendabel natuurbeheer, zoals de productie van biomassa uit bijvoorbeeld riet of de uitbating van recreatie. Naast de inhoudelijke kennis die hiervoor nodig is, zal er binnen het WURKS-project ook gekeken worden hoe natuurherstelprojecten kunnen aansluiten bij maatschappelijke en economische processen in de regio.

De koppeling tussen ecologie en economie is relatief nieuw. Binnen het praktijknetwerk Daarom eten we schaap heeft sinds maart 2011 de koppeling tussen ecologie en economie centraal gestaan. In de filosofie van het praktijknetwerk staat het idee centraal dat extensieve begrazing van natuurgebieden een substantiële en duurzame bijdrage kan leveren aan de voedselproductie, en dat een integrale aanpak de economisch en maatschappelijk meest aantrekkelijke manier is om de kosten van natuurbeheer via een koppeling met andere, agrarische producten economisch interessanter te maken. Het praktijknetwerk wil graag voortborduren op de kennis die er in de afgelopen jaren is ontwikkeld. Het praktijknetwerk is medefinancier van het wetenschappelijke boek The Economy and Ecology of Heathlands, en organiseerde enkele studentenonderzoeken naar de markt voor en de productontwikkeling van schapenvlees. Bovendien hebben de deelnemende schapenhouders binnen het praktijknetwerk veel ervaring in het vormgeven van de koppeling tussen natuurbeheer en economie, omdat zijn telkens opnieuw op zoek gaan naar nieuwe producten en diensten die hun integrale bedrijfsvoering meer rendabel maakt.

De PAS is een belangrijk project voor de natuurbeheerders van de toekomst. Deze natuurbeheerders krijgen nu in hun opleidingen vooral ecologische kennis over bijvoorbeeld herstel van heidevelden en graslanden. Via het WURKS-project Ecologie van natuurherstel willen we zorgen dat die ecologische kennis gekoppeld wordt aan economische kennis over bedrijfsvoering, marketing en financiële organisatie. De praktijk van de schaapherder kan hiervoor als spiegel gebruikt worden. Het project zal gericht zijn op het ontwikkelen van leermiddelen die zorgen dat de toekomstige natuurbeheerders leren om ecologische randvoorwaarden te koppelen aan de regionale economie, om beheersmaatregelen te koppelen aan verdienmodellen, en om het natuurherstel van een bedreigd natuurgebied te koppelen aan marketing en communicatie van agrarische en ecologische producten en diensten.

Partners

Praktijknetwerk Daarom eten we schaap werkt samen met prof. Henk Siepel van de leerstoelgroep Natuurbeheer en Plantenecologie van Wageningen Universiteit, Lenny van Erp vanHAS Hogeschool, lector Geïntegreerd Natuur- en Landschapsbeheer Derk Jan Stobbelaar van Hogeschool Van Hall Larenstein en mensen van het Ontwikkelcentrum. We zijn op zoek naar partners binnen natuurorganisaties en mbo-instellingen.

Wurks-subsidie aanvragen.

Doelgroepen

  • Studenten Toegepaste Biologie, HAS Den Bosch
  • Studenten Bos- en Natuurbeheer, Van Hall Larenstein
  • Studenten Natuur, Milieu & Ruimte, Prinsentuin College
  • Studenten Biologie en Bos- en Natuurbeheer, Wageningen Universiteit
  • MBO’s
  • Natuurbeheerders bij natuurorganisaties
  • Handboek Economie van natuurherstel
  • Digitale rekenmodule om natuurherstel en economie te koppelen
  • Checklist over begrazing als integrale manier van natuurherstel in heidevelden en graslanden
  • Gastlessen op hogescholen
  • Workshops met studenten in de praktijk
  • Curriculumvernieuwing bij hogescholen
  • Bijscholing natuurbeheerders bij natuurorganisaties
  • Groen Kennisnet: dossier Schaapherder, of nieuw dossier Economie van natuurherstel. Het Lectoraat Geïntegreerd Natuur- en Landschapsbeheer werkt ook aan een dossier.
  • Ontwikkelcentrum
  • Via het Kennisnetwerk Ontwikkeling en Beheer Natuurkwaliteit (OBN)